De kijk van de programmaraad 2024

Een Succesvolle tweede editie

De oproep voor de tweede editie van de Gentse architectuurprijs was opnieuw een groot succes. De oogst was bijzonder rijk en de kwaliteit van de inzendingen hoog. De ingezonden projecten en de diverse constellaties waarin architectuurbureaus werken, tonen een bloeiende architectuurscène. Ze onderstrepen ook het belang van de oproep en prijs. Hoogstaande architectuur en consistente productie zetten Gent als architectuurstad op de kaart.

Betaalbaarheid en wonen in Gent

Een vergelijking dringt zich op. De relatieve afwezigheid van hoogstaande groepswoningbouwprojecten was één van de gedetecteerde manco’s in de eerste editie van de prijs. De afgelopen drie jaar werd in Gent veel aandacht besteed aan de betaalbaarheid van het wonen. Tentoonstellingen over coöperatieve woonvormen en hoogbouw in het STAM, lezingen door Archipel en een volksraadpleging onder impuls van TE DUUR, politiseerden het debat over betaalbaarheid en diversificatie van het woonpatrimonium. De selectie van de architectuurprijs weerspiegelt dit urgente maatschappelijke debat. De meeste geselecteerde projecten zijn innovatieve, collectieve woonprojecten waarin de relatie tussen het financieringsmodel, de beoogde bewonersgroep en de gebouwtypologie een voorwerp van onderzoek is geworden. Het wonen betaalbaar en rechtvaardig houden, blijft ook in de toekomst een belangrijke uitdaging. Door de focus op woonprojecten is de uiteindelijke selectie minder geschakeerd dan de eerste editie. Naast groepswoningbouwprojecten zijn er bijzondere projecten geselecteerd waarin andere thema’s worden uitgelicht: de revitalisatie van in onbruik geraakt erfgoed, publiek groen, fietsinfrastructuur, het papieren manifest, stedelijk meubilair, etc. We zagen in de inzendingen hoe een rijk pallet van jonge bureaus via kleinere privéopdrachten ‘met bijna niets’ toch hun stempel drukten.

Innovatieve projecten en thema’s

Net als in de vorige editie toont de selectie ook enkele tekortkomingen en uitdagingen. Er werden weinig prominente publieke gebouwen geselecteerd. De ingezonden publieke projecten veroorzaakten in de programmaraad de nodige discussie. We menen dat de stad, publieke opdrachtgevers en andere instellingen voor het realiseren van architectuurkwaliteit blijvend verantwoordelijkheid moeten nemen. Meerdere belangrijke projecten zijn uitgevoerd in architectonisch beton – een bouwmateriaal dat omwille van de milieu-impact steeds meer gecontesteerd wordt. Innovatief onderzoek naar nieuwe bouwmethodes en circulariteit moet nog doorbreken. De meeste projecten liggen in de 19de-eeuwse gordel. Projecten in het historische centrum en de 20ste-eeuwse wijken zijn in de minderheid. Beide gebieden vragen ook om een doordacht architectuurbeleid.

De jongerenjury en hun visie

In het kader van Gent Europese Jongerenhoofdstad werd een jongerenjury samengesteld. Zij debatteren over architectuur in Gent op basis van deze selectie. In een reeks gesprekken lieten de jongeren horen dat ze behoefte hebben aan goede stedelijke ruimte om ongedwongen tijd door te brengen, parken en pleinen en soms safe spaces, plekken waar ze zich kunnen afzonderen en aan alles kunnen ontsnappen. We besloten geen aparte selectie voor de jongeren te maken maar hen dezelfde lijst toe te sturen. Met uitzondering van enkele ingezonden projecten, misten we in de inzendingen ergens activisme, jeugdige radicaliteit en experiment. We zijn dan ook benieuwd naar de commentaren, de weerstand en het debat die de projecten bij de jongeren zullen uitlokken.

Vooruitblik: De toekomst van architectuur in Gent

Met deze prijs vieren we architectuur in Gent, maar willen we ook vooruitblikken en de architectuuragenda voor de komende jaren verder vormgeven.